Het geven en krijgen van zorg en bijstand staat centraal in vele gezinnen. Vaak wordt gedacht aan ouders die voor hun kinderen zorgen, maar de zorg binnen gezinnen kan ook van een andere aard zijn. In één op vier gezinnen in Vlaanderen wordt zorg verleend of hulp geboden, hetzij aan een gezinslid, hetzij aan iemand buiten het gezin.

Specifieke zorgbehoeften binnen gezinnen

In 10% van de gezinnen in Vlaanderen is er een gezinslid met een zorgbehoefte door ziekte, ouderdom of beperking. In 2016 ging het om 7%. In bijna de helft van deze gezinnen gaat het om een kind; bij een vierde van de gezinnen is het de respondent zelf, bij een vijfde van de gezinnen gaat het om ‘iemand anders’ bij 13% om de partner.
Welke gezinnen geven vaker aan een gezinslid te hebben met een specifieke zorgbehoefte?

• Lager opgeleiden
• Gezinnen waar de moeder niet of minder dan halftijds werkt
• Gezinnen met meerdere kinderen
• Gezinnen met oudere kinderen

39,2% van de respondenten die aangeven dat er een gezinslid is met een specifieke zorgbehoefte omwille van een beperking, ziekte of ouderdom, doet hiervoor beroep op betaalde hulp. In 2016 was dat 25%.
Waarom doet men geen beroep op betaalde hulp?

• Men krijgt al voldoende hulp van familie, vrienden of de buurt (23%)
• Men wilt het zelf oplossen (17,1%)

Mantelzorg buiten het gezin

18,1% van de ouders geeft aan dat iemand uit het gezin of zijzelf mantelzorg verlenen aan iemand buiten het gezin. Dit is meer dan 2016 (7,8%). Het kan zijn dat men door de coronapandemie vaker hulp verleende aan kwetsbare personen om ze niet bloot te stellen aan het virus (bv. boodschappen doen voor kwetsbare familieleden of buren). Een andere mogelijke verklaring voor de toename is dat we de vraagverwoording hebben aangepast in 2021, wat er misschien toe heeft geleid dat meer mensen aangaven hulp te bieden of zorg te dragen.
Wie verleent vaker hulp aan personen buiten het gezin?

• Oudere respondenten
• Vrouwen, het verschil tussen mannen en vrouwen wordt ook groter naarmate de leeftijd van de respondent stijgt
• Ouders met een Belgische herkomst (wellicht omdat ouders van gezinnen met een herkomst elders vaker nog in het land van herkomst wonen en hulp bieden minder evident is)
• Gezinnen met drie of meer kinderen
• Gezinnen met oudere kinderen

Belasting door de mantelzorg binnen en buiten het gezin

Eén vierde van de ouders zegt dat zij of hun gezin de hulp of zorg (helemaal) niet belastend vinden, 54,8% zegt ‘een beetje maar’.
Wie ervaart meer belasting?

• Hoger opgeleiden
• Gezinnen waar vrouwen voltijds werken en
• Ouders in intacte gezinnen

We mogen de druk die mantelzorg kan leggen op deze gezinnen dus zeker niet onderschatten.

Gewenste hulp bij het opnemen van zorg

Gezinnen vragen vooral meer tijd. In de eerste plaats om (meer) voor de hulpbehoevende persoon te kunnen zorgen, maar soms ook om meer tijd voor zichzelf te hebben, omdat men zich overbelast voelt door de zorg. Heel wat ouders benoemen ook elementen in het hulpaanbod die hen zouden kunnen helpen. De vaakst voorkomende antwoorden op de open vraag betreffen de toegankelijkheid van de hulp. Het gaat hierbij voornamelijk over:

• de betaalbaarheid van de hulp,
• het sneller bieden van hulp en
• het bestaan van lange wachtlijsten,
• de onduidelijkheid van het hulpaanbod en
• de administratieve rompslomp die het met zich meebrengt.